Z okazji stulecia Polskiego Związku Towarzystw Wioślarskich przypominamy ważne wydarzenia z historii naszej dyscypliny. W ramach cyklu "Medalowe polskie wiosła na igrzyskach" będziemy w każdym miesiącu jubileuszowego roku PZTW przybliżać jedną z dwunastu medalowych olimpijskich imprez, kulisy rywalizacji oraz sylwetki polskich medalistów. Tym razem pora na pierwszy polski medal po II Wojnie Światowej, który w 1952 roku wywalczył Teodor Kocerka.

Pierwsze powojenne Letnie Igrzyska Olimpijskie odbyły się w 1948 roku w zniszczonym podczas wojny Londynie, który dopiero zaczął odzyskiwać dawny majestat. Wiele reprezentacji zrezygnowało ze startu w Igrzyskach – kilka nawet w samym dniu ich rozpoczęcia. Nasz kraj wystawił skromną reprezentację 37 zawodników, wśród których nie znalazł się jednak żaden wioślarz. Jedyny medal dla Polski zdobył w boksie Aleksy Antosiewicz – wywalczył brąz. Na większe sukcesy naród musiał poczekać do 1952 roku. 19 lipca na stadionie Olimpijskim w Helsinkach zainaugurowano wówczas XV Letnie Igrzyska Olimpijskie. Tym razem nasz kraj reprezentowało aż 123 sportowców, z czego dziesięciu startowało w konkurencjach wioślarskich.

Dwójka bez sternika – Jan Świątkowski i Stanisław Wieśniak – oraz dwójka ze sternikiem w składzie Czesław Lorenc, Romuald Thomas, Zdzisław Michalski zostały wyeliminowane w repasażach, natomiast czwórka bez sternika złożona z braci Schwarzer – Zbigniewa i Edwarda – a także z Henryka Jagodzińskiego i Zbigniewa Żarnowieckiego zajęła piąte miejsce w biegu finałowym.

W grze wciąż pozostawał startujący w jedynkach Teodor Kocerka. Znany pod pseudonimem „Tojo” reprezentant AZS Warszawa miał wówczas na koncie tytuły mistrza Polski w tej samej kategorii (1950, 1951, 1952), a także w dwójce podwójnej (1951) oraz w czwórce ze sternikiem (1950). Zwyciężył także w Światowym Festiwalu Młodzieży w Berlinie w roku 1951 – również w jedynkach. W Helsinkach pełnił ponadto rolę chorążego polskiej reprezentacji olimpijskiej.


Znaczki pocztowe promujące Igrzyska

Późniejszy dominator polskiego wioślarstwa ostatecznie zakończy karierę z dziewiętnastoma mistrzostwami kraju i zostanie uznany za najlepszego rodzimego wioślarza wszech czasów jako zwycięzca plebiscytu organizowanego na 80-lecie PZTW w 1999 roku. Zostanie także wybrany do dwudziestki najwybitniejszych polskich sportowców XX wieku. Na zawodach zorganizowanych w Meilahti nieopodal Helsinek wcale nie miał łatwego zadania. W przedbiegach mierzył się z Ugo Pifferim z Włoch oraz Husseinem El-Alfym z Egiptu, ale przede wszystkim z pochodzącym z USA Johnem Kellym Jr, dwukrotnym mistrzem regat w Henley, którego zdjęcie wisiało ponoć w pokoju Teodora Kocerki.

Mimo konkurencji kwalifikacja do półfinałów przebiegła bez problemu, „Tojo” awansował z drugiego miejsca, tracąc 1,1 sekundy do Amerykanina i wyprzedzając trzeciego na mecie o aż 9,5 sekundy. W półfinale nasz zawodnik trafił na trudnych rywali – Australijczyka Wooda, byłego wicemistrza olimpijskiego Risso z Urugwaju oraz brytyjskiego faworyta Foxa. Kiedy okazało się, że na zwycięstwo (a tylko pierwsze miejsce gwarantowało bezpośredni awans do finału) nie ma szans, Kocerka odpuścił walkę na finiszu, oszczędzając siły na repasaże, w których miał nadzieję trafić na łatwiejszych przeciwników.

Jak sam wspominał po latach, ponownie przytrafił mu się pech i zbieg okoliczności – znów trafił na Kelly’ego. Bieg repasażowy będzie dla niego najtrudniejszym w karierze. Trzeci zawodnik – reprezentujący Czechosłowację Reich – już na starcie zostanie w tyle, a walka, której stawką był awans do finału, rozstrzygnęła się między Polakiem, a Amerykaninem. Do samego końca szli łeb w łeb. Na wynik repasażu sędziowie kazali czekać aż czterdzieści minut, pierwotnie przyznając zwycięstwo Kocerce, by następnie cofnąć tę decyzję i rozstrzygać na podstawie wywołanej fotografii z mety. Ostatecznie okazało się, że „Tojo” pokonał swojego idola o 0,1 sekundy i znalazł się w wielkim olimpijskim finale. Tam czekali już najlepsi wówczas zawodnicy świata – Wood i Fox, którzy już raz wygrali z Kocerką. Stawkę uzupełniał absolutny faworyt – reprezentujący ZSRR Jurij Tiukałow oraz mocny Ian Robert Stephen z RPA.

„Nie chciałem być ostatni, takie było założenie. Wiedziałem, że będę walczył, ale nie wiedziałem z jakim rezultatem” – mówił po wszystkim w rozmowie z Polskim Radiem Teodor Kocerka. W finale od połowy dystansu Tiukałow zaczął uciekać, ambitnie gonił go Wood, a nasz reprezentant – wiedząc, że nie jest w stanie z nimi rywalizować – odpuścił walkę chcąc zachować siły na rywalizację o brązowy medal z mistrzem Wielkiej Brytanii, Foxem. Warunki na torze nie były najlepsze. „Dzień był słoneczny, ale bardzo wietrzny, dosyć wysoka fala utrudniająca wiosłowanie była przeszkodą do czystej technicznie jazdy” – wspominał Kocerka. Początkowa przewaga dwóch długości łodzi między Kocerką a Foxem ostatecznie pozwoliła Polakowi na wywalczenie brązowego medalu – wygrał swój pierwszy olimpijski brąz o długość łodzi, 3,1 sekundy przed reprezentantem Wielkiej Brytanii, natomiast 4,9 sekundy za Mervynem Woodem z Australii i 6,6 sekundy za nowym mistrzem olimpijskim, Jurijem Tiukałowem.

Teodor Kocerka (1927-1999) – urodzony w Bydgoszczy, wychowanek Bydgoskiego Towarzystwa Wioślarskiego, późniejszy zawodnik AZSów: Bydgoszcz, Szczecin i Warszawa. Dziewiętnastokrotny mistrz Polski, dwukrotny brązowy medalista olimpijski, dwukrotny chorąży olimpijski reprezentacji Polski. Mistrz i dwukrotny wicemistrz Europy, także dwukrotny brązowy medalista ME. Dwukrotny zdobywca „Diamentowych Wioseł” jako zwycięzca regat w Henley nad Tamizą. Uznawany i wybierany najlepszym polskim wioślarzem wszech czasów, przede wszystkim w plebiscycie na najlepszego wioślarza w historii 80-lecia PZTW. Po zakończeniu kariery trener wioślarstwa, szef wyszkolenia PZTW. Pracował również w Komisji do Zwalczania Dopingu w Sporcie. Zasłużony Mistrz Sportu, Zasłużony Działacz Kultury Fizycznej, wielokrotnie odznaczany Medalem za Wybitne Osiągnięcia Sportowe, Krzyżem Kawalerskim, Oficerskim i Komandorskim. Honorowy członek PZTW. Super champion XX wieku – jako człowiek godny naśladowania. Pochowany w Alei Zasłużonych na powązkowskim Cmentarzu Wojskowym.

Konsultacja merytoryczna: Tomasz Waszczuk